Cuối tuần, về làng cổ Đường Lâm 'sống chậm', nhởn nhơ trên những con đường lát gạch nghiêng
Nguyễn Hồng
14:25 | 19/03/2025
Sau cánh cổng làng Mông Phụ, Đường Lâm, một làng quê xứ Đoài bình dị, thân thuộc mở ra với những sập tre bán đồ ăn dân dã, món chè lam, nước vối, kẹo lạc… trở thành nơi nghỉ chân lý tưởng sau một tuần làm việc vất vả…
Cách trung tâm thành phố Hà Nội khoảng 45km, Đường Lâm là một trong những ngôi làng cổ có truyền thống lịch sử lâu đời. Làng gồm 5 thôn Mông Phụ, Cam Thịnh, Đông Sàng, Đoài Giáp và Cam Lâm với diện tích đất tự nhiên khoảng 800,25 ha, dân số hơn 8.000 người.
Đường Lâm được biết đến với những cái tên thân thương như làng Việt cổ, làng cổ đá ong Đường Lâm hay mảnh đất "một cấp hai vua”.
Trải qua bao thăng trầm của thời gian, làng cổ Đường Lâm vẫn giữ được nguyên vẹn nét đẹp văn hóa đặc trưng về lối sống thuần nông và cốt cách tâm hồn người làng cổ, cùng với đó là hệ thống di tích lịch sử đã được xếp hạng cùng nhiều di sản phi vật thể, di sản tư liệu minh chứng cho bề dày của địa phương.
Hiện nay, Đường Lâm có 20 di tích đã được xếp hạng, trong đó có 8 di tích cấp quốc gia, 12 di tích xếp hạng cấp thành phố, gần 100 ngôi nhà cổ có niên đại trên 100 năm, gần 1.000 ngôi nhà truyền thống kiểu nông thôn Bắc Bộ và các cổng nhà, ngõ xóm còn nguyên vẹn những giá trị kiến trúc, mỹ thuật độc đáo.
Đường Lâm được coi là “bảo tàng lối sống nông nghiệp”, không chỉ bởi không gian cảnh quan của một ngôi làng cổ với cây đa, giếng nước, sân đình, những mái nhà cổ, tường đá ong… mà còn bởi ở Đường Lâm, lối sống thuần nông vẫn hiện hữu rõ nét.
Bên cạnh nghề trồng lúa, hoa màu, người dân nơi đây còn lưu giữ nhiều tri thức dân gian trong các nghề phụ như: Làm chè lam, kẹo dồi, kẹo lạc, kẹo vừng, bánh đúc, bánh chè xanh, tương nếp…
Vừa mới bước vào cổng căn nhà cổ hơn 300 tuổi của gia đình ông Hà Hữu Thể (xóm Sui, thôn Mông Phụ, xã Đường Lâm), mùi thơm của những chum tương đã lan toả khắp không gian. Chỉ với những nguyên liệu do chính người nông dân Việt làm ra như gạo nếp cái hoa vàng, đỗ tương, đỗ xanh, làm mốc, nước đỗ, chum vại sành... có thể làm ra món tương vang danh xứ Đoài - thứ đặc sản góp phần quảng bá du lịch, thức quà quê không thể thiếu đối với mỗi du khách khi đến đây.
Cũng trong căn nhà cổ này là những chiếc bánh đúc lạc ăn cùng tương Đường Lâm, cứ sản xuất tới đâu là du khách lại tiêu thụ tới đó.
Những món ăn truyền thống của làng cổ không chỉ là thức quà quê giản dị khi đến thăm xứ Đoài, mà cũng chính những sản phẩm này trở thành nguồn lực làm giàu, là tiềm năng lớn cho du lịch của vùng đất Đường Lâm hôm nay.
Điều đặc biệt tại Đường Lâm, đó là các công trình từ nhà ở, tường vách đến giếng nước, cổng nhà... hầu hết được làm bằng đá ong và vẫn còn giữ được khá vẹn nguyên tới ngày nay dù đã nhuốm màu trầm tích của thời gian.
Những cánh cổng mang đậm dấu tích thời gian hiện vẫn còn tồn tại ở Đường Lâm.
Men theo lối đi trong làng, du khách sẽ thấy sự tinh tế, tỉ mỉ của các thế hệ trước, thể hiện qua những con đường lát gạch nghiêng, cánh cổng gỗ cổ kính được điểm thêm bằng những giàn hoa thiên lý, hoa dây đầy sức sống. Đến mùa thu hoạch, đường làng thơm mùi rơm, những khoảng sân rộng nhuộm sắc vàng của thóc, ngô...
Tại Mông Phụ, mỗi giếng đều mang tên của xóm. Các giếng đều có nước rất sạch, dùng trong sinh hoạt thường ngày. Tuy nhiên, hiện nay, người dân đã có hệ thống nước sạch riêng, không dùng nước tại giếng tập thể và chúng vẫn được giữ nguyên vẹn.
Không chỉ là một ngôi làng bảo tồn những nét kiến trúc cổ xưa đặc biệt, đến Đường Lâm, bạn còn có cơ hội được thưởng thức các món đặc sản nổi tiếng như gà nướng, cá kho, cà muối, rau muống, canh cua...
Lần đầu tiên cùng mẹ đến Đường Lâm, Hà Bảo Hân, 16 tuổi, học sinh trường PTTH Lý Thái Tổ, Hà Nội rất vui và yêu thích ngôi làng cổ này. Hà Bảo Hân đã trải nghiệm vẽ lên mái ngói cổ tại Đoài Creative hình ảnh người con gái mặc áo yếm ngồi bên hồ sen - một hình ảnh rất đỗi thân thương của phụ nữ Việt thời xưa.
Đến Đường Lâm, du khách có thể tham quan nhiều địa điểm vẫn mang đậm truyền thống như Cổng làng Mông Phụ, Đình làng Mông Phụ, Nhà thờ Thám hoa Giang Văn Minh... Tại đây còn có rất nhiều giếng cổ. Cũng như đình làng, giếng nước được coi là linh hồn của nhiều làng quê Việt Nam.
Đường Lâm hiện nay chọn hướng phát triển du lịch cộng đồng mang yếu tố bền vững và đang ngày càng chứng minh đây là một phương thức phát triển du lịch hiệu quả, không chỉ mang lại nhiều lợi ích kinh tế mà còn góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa độc đáo của địa phương.
Làng cổ Đường Lâm thích hợp để ghé thăm vào mọi thời điểm trong năm. Tuy nhiên, nếu để thấy hết được vẻ đẹp thôn quê Việt Nam thời xưa thì bạn nên chọn đi vào mùa lúa chín khoảng tháng 5, tháng 6 hoặc mùa lễ hội vào tháng 1 Âm lịch hằng năm.
Và với lợi thế của một vùng quê mang đậm giá trị di sản với hệ thống di tích dày đặc, là điểm du lịch được đông đảo du khách biết đến, cùng những món ăn dân dã, nét bình dị của người dân, Đường Lâm không chỉ là không gian văn hoá có giá trị về mặt kiến trúc, lịch sử, phong tục, tập quán... mà còn là nơi thích hợp để du lịch “sống chậm”, tạm rời xa phố thị vào mỗi cuối tuần.
