 |
| Bà Đặng Thúy Hạnh, Cán bộ Chương trình quốc gia, Trưởng nhóm hỗ trợ tái hòa nhập, Phái đoàn IOM tại Việt Nam. |
Nhân Ngày Thế giới phòng, chống mua bán người và Ngày toàn dân phòng, chống mua bán người (30/7), bà Đặng Thúy Hạnh, Cán bộ Chương trình quốc gia, Trưởng nhóm hỗ trợ tái hòa nhập, Phái đoàn IOM tại Việt Nam, đã chia sẻ với Báo Thế giới và Việt Nam về tình hình mua bán người trên thế giới và trong khu vực, kinh nghiệm quốc tế cũng như đề cao nỗ lực hợp tác quốc tế của Việt Nam trong phòng, chống mua bán người.
Theo thống kê của Cơ quan Phòng chống ma tuý và tội phạm của Liên hợp quốc (UNODC), có hơn 200.000 nạn nhân bị mua bán đã được phát hiện trên toàn thế giới trong giai đoạn từ năm 2020 đến 2023. Tuy nhiên, số liệu này mới chỉ được 156 quốc gia cung cấp và đây cũng chỉ là phần nổi bởi số vụ việc chưa được báo cáo được cho là còn cao hơn rất nhiều. Xin bà chia sẻ cụ thể về tình hình mua bán người trên thế giới và trong khu vực Đông Nam Á hiện nay?
Mua bán người vẫn là một vấn đề nghiêm trọng trên toàn cầu và trong khu vực Đông Nam Á. Sự phát triển và áp lực về mặt kinh tế, xã hội cùng với hạn chế về cơ hội việc làm trong nước đang thúc đẩy dòng di cư ra nước ngoài ngày càng gia tăng. Tuy nhiên, việc tiếp cận thông tin về di cư an toàn, và các kênh di cư chính thức vẫn còn nhiều hạn chế khiến cho nhiều người buộc phải lựa chọn các hình thức di cư không chính thức, làm gia tăng nguy cơ bị bóc lột và lừa đảo.
Đúng như anh/chị vừa chia sẻ, con số hơn 200.000 nạn nhân được ghi nhận chỉ như phần nổi của tảng băng chìm, và là một phần rất nhỏ so với thực tế do trình báo chưa đầy đủ, những hạn chế về mặt pháp lý hoặc khó khăn trong việc phát hiện các trường hợp bị hại. Nhiều nạn nhân do lo ngại bị đe dọa, trả thù từ các đối tượng MBN hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự liên quan đến các hành vi như di cư bất hợp pháp nên không dám trình báo hay tìm kiếm hỗ trợ. Điều này đã tạo ra rào cản lớn trong công tác xác minh, xác định và bảo vệ nạn nhân.
Theo báo cáo của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, ước tính hiện nay có khoảng 27 triệu người đang bị bóc lột dưới các hình thức lao động, dịch vụ và mại dâm. Trong số các trường hợp bị mua bán được phát hiện trên toàn cầu: bóc lột tình dục vẫn là hình thức phổ biến nhất (50%), lao động cưỡng bức (31%), lấy nội tạng đang có xu hướng gia tăng. Phụ nữ và trẻ em gái chiếm khoảng 60% tổng số nạn nhân được phát hiện, tuy nhiên, tỷ lệ nam giới và bé trai đang có xu hướng gia tăng, đặc biệt trong các lĩnh vực như cưỡng bức lao động và cưỡng bức phạm tội.
Khu vực Đông Nam Á được xem là một trong những khu vực trọng điểm của mua bán người, vừa là nơi cung cấp, điểm trung chuyển và điểm đến. Các yếu tố như đường biên giới liền kề, sự chênh lệch về phát triển kinh tế giữa các quốc gia trong khu vực và hoạt động tinh vi của các mạng lưới tội phạm xuyên biên giới khiến khu vực này trở thành một trong những trung tâm mua bán người phức tạp nhất.
Theo báo cáo của IOM khu vực châu Á-Thái Bình Dương, tình trạng mua bán người nhằm mục đích ép buộc phạm tội tại Đông Nam Á nhận được các hỗ trợ của IOM tăng ba lần từ 296 nạn nhân trong năm 2022 tới 1.093 nạn nhân năm 2025. Đáng chú ý, tỷ lệ nam giới trong các vụ mua bán người cũng có xu hướng gia tăng, độ tuổi của nạn nhân cũng trẻ hơn, và các nạn nhân cũng có trình độ học vấn cao. Đó chính là một số xu hướng mới của mua bán người trong khu vực mà chúng tôi ghi nhận được.
Tuy nhiên, 2024 cũng ghi nhận tín hiệu tích cực khi số lượng các ca bị mua bán được chính phủ chuyển tuyến tăng 19%, cho thấy những nỗ lực ngày càng gia tăng của các chính phủ trong khu vực nhằm xác định, báo cáo và giải quyết các vụ việc mua bán người. Đây là bước tiến quan trọng nhằm triệt phá các mạng lưới mua bán người và bảo vệ nhóm người dễ bị tổn thương.
 |
| Một trong những xu hướng đáng báo động gần đây là tình trạng mua bán người nhằm mục đích cưỡng bức phạm tội, đặc biệt là hoạt động lừa đảo trực tuyến. (Nguồn: VGP) |
Qua phần chia sẻ của bà, chúng ta có thể thấy rằng tình hình mua bán người trên thế giới cũng như trong khu vực ngày càng gia tăng và phức tạp. Vậy theo bà, đâu là những xu hướng mua bán người mới nổi trong những năm gần đây?
Một trong những xu hướng đáng báo động gần đây là tình trạng mua bán người nhằm mục đích cưỡng bức phạm tội, đặc biệt là hoạt động lừa đảo trực tuyến. Thống kê cho thấy, cứ 220 người dùng điện thoại thông minh thì có một người trở thành nạn nhân của các hình thức lừa đảo trực tuyến.
Những hoạt động này thường diễn ra tại các khu kinh tế đặc biệt, nơi các đối tượng lừa đảo dụ dỗ nạn nhân ngày càng trở nên tinh vi, thông qua các mạng lưới kín. Chúng tôi quan sát thấy các mạng lưới được vận hành với tính tổ chức cao, tận dụng công nghệ như một công cụ đắc lực. Các đối tượng này hiện tuyển mộ nạn nhân trực tuyến, thường là những người trẻ, có học thức và có kỹ năng công nghệ.
Để thoát khỏi những nơi này họ phải trả những khoản tiền rất lớn. Các băng nhóm tội phạm không chỉ lừa đảo người dùng trực tuyến mà còn bóc lột chính những người bị cưỡng ép làm việc tại đó. Nạn nhân thường là người trẻ, có trình độ, bị lừa tuyển dụng với những hứa hẹn về công việc hấp dẫn, nhưng sau đó bị tịch thu các giấy tờ tùy thân, giam giữ, đánh đập, lạm dụng và ép buộc phải thực hiện các hành vi lừa đảo như đầu tư giả, lừa tình – tiền, lừa đảo tiền mã hóa, mạo danh…
Một trong những xu hướng gia tăng đáng báo động liên quan đến nạn nhân bị mua bán nhằm mục đích cưỡng bức phạm tội mà chúng tôi quan sát được có thể kể đến như nạn nhân bị ép buộc phải tham gia hoạt động tại các trung tâm lừa đảo trực tuyến, mua bán nội tạng, cũng như nạn mua bán thai nhi. Đó là lý do vì sao luật phòng, chống mua bán người sửa đổi đã bổ sung những quy định về cấm mua bán bào thai.
Trước những xu hướng mới nổi đó, bà đánh giá thế nào về vai trò của hợp tác quốc tế trong phòng chống mua bán người?
Hợp tác quốc tế đóng vai trò then chốt và là điều kiện thiết yếu để ngăn chăn loại hình tội phạm có tính chất xuyên quốc gia, ngày càng tinh vi và phức tạp. Khi các đường dây mua bán người, phương thức tuyển mộ và hình thức bóc lột vượt ra ngoài biên giới quốc gia, không một quốc gia nào có thể đơn độc xử lý hiệu quả vấn đề này.
Trong bối cảnh hiện nay, việc phòng chống mua bán người đòi hỏi một cách tiếp cận toàn diện, dựa trên sự phối hợp chặt chẽ giữa các quốc gia, tổ chức quốc tế và các bên liên quan. Hợp tác quốc tế giúp kết nối thông tin, thắt chặt công tác tương trợ tư pháp, tăng cường công tác điều tra, xác minh, xác định, hỗ trợ và hồi hương nạn nhân.
Đặc biệt, trong bối cảnh tội phạm mua bán người ngày càng phức tạp và biến chuyển, các hình thức mới như cưỡng bức phạm tội như lừa đảo trực tuyến và tội phạm công nghệ cao, hợp tác quốc tế trong chia sẻ dữ liệu, kỹ thuật điều tra số và xây dựng năng lực cho lực lượng thực thi pháp luật càng trở nên cấp thiết.
Cuộc chiến phòng, chống mua bán người không chỉ là cuộc chiến chống tội phạm, mà còn là nỗ lực bảo vệ quyền con người và an ninh khu vực. Vì vậy, thúc đẩy hợp tác quốc tế không phải là lựa chọn, mà là yêu cầu bắt buộc để đảm bảo hiệu quả, tính bền vững và nhân đạo trong công tác phòng, chống mua bán người.
 |
| Hội nghị rà soát tình hình triển khai Thỏa thuận toàn cầu về di cư hợp pháp, an toàn và trật tự ngày 18/12/2024 tại Hà Nội. (Nguồn: IOM) |
Trong chuyến thăm và làm việc tại Việt Nam hồi đầu năm nay, đại diện của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ - ông Jonathan Turley đã đánh giá Việt Nam là quốc gia đi đầu trong việc đẩy mạnh đấu tranh, ngăn chặn mua bán người do lạm dụng công nghệ nhằm cưỡng ép thực hiện hành vi vi phạm pháp luật. Bà nhận định thế nào về nỗ lực hợp tác quốc tế của Việt Nam trong thời gian qua nhằm chung tay với cộng đồng quốc tế trong cuộc chiến đẩy lùi tội phạm này?
Việt Nam đã thể hiện cam kết mạnh mẽ và bền vững trong hợp tác quốc tế phòng, chống tội phạm mua bán người. Nỗ lực này bao gồm việc gia nhập và thực hiện các nghĩa vụ điều ước quốc tế, tham gia tích cực vào các diễn đàn khu vực và tăng cường hợp tác đa phương...
Từ năm 2010 đến nay, Việt Nam đã tham gia các công ước, nghị định quốc tế quan trọng như Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia (UNTOC) và Nghị định thư về ngăn ngừa, phòng chống và trừng trị việc buôn bán người, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em (Nghị định thư Palermo).
Việt Nam đóng vai trò tích cực trong việc thúc đẩy hợp tác trong khu vực, với việc tham gia Công ước ASEAN về phòng, chống mua bán người, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em (ACTIP), Tiến trình Bali về phòng, chống Đưa người trái phép, Mua bán người và Tội phạm xuyên quốc gia liên quan (Tiến Trình Bali) và Sáng kiến Phối hợp cấp bộ trưởng về phòng chống mua bán người khu vực tiểu vùng sông Mekong (COMMIT). Sự tham gia này thúc đẩy việc xây dựng chính sách và kế hoạch hành động chung lấy nạn nhân làm trung tâm.
Việt Nam cũng đã ký kết 36 hiệp định song phương và hơn 40 bản ghi nhớ với các quốc gia như Trung Quốc, Campuchia, Lào, Thái Lan, Anh và Australia... Những thỏa thuận này tạo điều kiện cho công tác phối hợp điều tra, trao đổi thông tin tình báo, xác định và đưa nạn nhân về nước, cũng như truy tố các đối tượng mua bán người.
Việt Nam cũng duy trì hợp tác với hơn các cơ quan nước ngoài và tổ chức quốc tế, trong đó có IOM. Những hợp tác này đã mở rộng hiệu quả hoạt động, tăng cường công tác hỗ trợ và bảo vệ nạn nhân, cải thiện quản trị dữ liệu di cư và nâng cao năng lực cho lực lượng tuyến đầu. IOM tự hào được đồng hành cùng Chính phủ Việt Nam để có những sáng kiến mới trong công tác phòng, chống mua bán người.
 |
| Thái Lan là một trong những quốc gia đi đầu trong việc ứng dụng công nghệ vào công tác phòng, chống mua bán người. |
Bà có thể chia sẻ kinh nghiệm điển hình của các nước trong việc đấu tranh, ngăn chặn tội phạm mua bán người và trong bảo vệ nạn nhân bị mua bán?
Trong số nhiều quốc gia có những kinh nghiệm điển hình trong phòng chống mua bán người, tôi xin đơn cử chia sẻ về Thái Lan - một trong những quốc gia đi đầu trong việc ứng dụng công nghệ vào công tác phòng, chống mua bán người. Quốc gia này đã triển khai hiệu quả việc thu thập, đánh giá và sử dụng chứng cứ điện tử trong điều tra, giúp nâng cao tính minh bạch và hiệu quả xét xử. Bộ Kinh tế và Xã hội Kỹ thuật số Thái Lan đang xây dựng hệ thống dữ liệu tập trung cho Trung tâm điều hành chống lừa đảo trực tuyến, trong đó trí tuệ nhân tạo (AI) đóng vai trò then chốt trong việc phân tích dữ liệu để phát hiện hành vi lừa đảo và mua bán người.
Một sáng kiến nổi bật là trò chơi giả lập trực tuyến do thanh niên thiết kế, mô phỏng hành trình trốn thoát của nạn nhân, giúp nâng cao nhận thức cộng đồng. Ngoài ra, Thái Lan còn phát triển ứng dụng di động tích hợp AI cung cấp thông tin cho người di cư và tận dụng mạng xã hội để lan tỏa thông điệp phòng chống mua bán người một cách sáng tạo.
Là đối tác luôn đồng hành với Chính phủ Việt Nam trong phòng, chống mua bán người, xin bà cho biết một số kết quả hợp tác nổi bật giữa IOM và Việt Nam những năm vừa qua?
Trong những năm qua, IOM đã có sự hợp tác chiến lược đa ngành với các cơ quan chính phủ Việt Nam trong công tác phòng chống mua bán người.
IOM phối hợp chặt chẽ với Bộ Công an và Bộ Tư lệnh Bộ đội Biên phòng triển khai các hoạt động nâng cao năng lực trong khuôn khổ Chương trình hành động quốc gia 2021-2025, tầm nhìn 2030. Chỉ riêng trong năm 2024, chúng tôi đã phối hợp cung cấp các kỹ năng và thông tin về phòng chống mua bán người, phòng chống đưa người di cư trái phép và quản trị di cư cho 477 cán bộ hành pháp và các cán bộ tuyến đầu biên giới.
IOM đã hỗ trợ Cục Lãnh sự, Bộ Ngoại giao trong việc xây dựng cơ sở bằng chứng nhằm hỗ trợ cho các hoạch định chính sách về di cư, đặc biệt là sự phối hợp hai bên để cho ra mắt Hồ sơ Di cư Việt Nam 2023, một công cụ quan trọng cho phép chính phủ tăng cường quản trị dữ liệu về di cư, góp phần quản lý tốt hơn dòng di cư và hoạch định chính sách liên quan đến di cư, thúc đẩy di cư an toàn, hợp pháp và trật tự.
Từ năm 2018 đến nay, thông qua hỗ trợ IOM phối hợp với các đối tác, trong đó điển hình như Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam các cấp (nay là Ban công tác phụ nữ thuộc Mặt trận Tổ quốc) tổ chức các chiến dịch truyền thông quy mô lớn, tiếp cận hơn 7 triệu người, đưa những câu chuyện thực tế đến gần hơn với cộng động nhằm nâng cao nhận thức chung của mọi người về mua bán người, đặc biệt hướng tới nhóm thanh niên và nhóm có nguy cơ cao. Song song với đó, IOM cũng đẩy mạnh phát triển, bồi dưỡng kỹ năng giúp thanh niên tiếp cận được việc làm an toàn và hợp pháp, không còn tìm đến các phương án di cư không an toàn nữa.
Từ năm 2018 đến nay, IOM đã phối hợp chặt chẽ với các cơ quan Trung ương, địa phương và các tổ chức xã hội như Cục Bảo trợ xã hội (Bộ Y tế), Ban công tác phụ nữ thuộc Mặt trận Tổ quốc, Tổng đài điện thoại quốc gia phòng, chống mua bán người 111, Hagar Việt Nam, Tầm nhìn Thế giới… để hỗ trợ người di cư hồi hương dễ bị tổn thương và nạn nhân mua bán người.
Với vai trò chủ trì mạng lưới phòng chống mua bán người, kết nối các đại sứ quán, cơ quan Liên hợp quốc và tổ chức phi chính phủ để chia sẻ thông tin và chiến lược hành động, IOM cũng là cơ quan điều phối các tổ chức Hỗ trợ tái hòa nhập. Từ năm 2018, thông qua hệ thống Văn phòng dịch vụ một điểm đến hỗ trợ phụ nữ di cư hồi hương (OSSO) tại Hà Nội, Hải Phòng, Cần Thơ và các gói hỗ trợ tại Quảng Bình, Nghệ An, Hà Tĩnh, IOM đã tiếp cận, tư vấn và hỗ trợ khoảng 3.700 người, trực tiếp hỗ trợ tái hòa nhập và chuyển tuyến cho 890 trường hợp là nạn nhân và người di cư dễ bị tổn thương, trong đó có hơn 100 nạn nhân được giải cứu từ các tổ hợp lừa đảo trực tuyến trong khu vực.
Sự phối hợp liên ngành hiệu quả và đa chiều – giữa IOM, các tổ chức xã hội, chính quyền Trung ương và địa phương cùng các nhà tài trợ quốc tế – trên cơ sở nâng cao nhận thức, kiến thức, kỹ năng và trao quyền cho người di cư chính là động lực tạo nên nhiều kết quả đáng khích lệ trên đây trong công tác phòng chống mua bán người.
 |
| Văn phòng dịch vụ một điểm đến hỗ trợ phụ nữ di cư hồi hương (OSSO) hoạt động hiệu quả. (Nguồn: IOM) |
Chủ đề của “Ngày Thế giới phòng chống mua bán người” năm nay là “Mua bán người là tội phạm có tổ chức – Hãy chấm dứt sự bóc lột”. Bà có thể chia sẻ thêm ý nghĩa và thông điệp đằng sau chủ đề này?
Chủ đề năm 2025 “Mua bán người là tội phạm có tổ chức – Hãy chấm dứt sự bóc lột” nhấn mạnh rằng mua bán người không phải là hành vi đơn lẻ, mà là một hoạt động tội phạm có tổ chức, được điều hành bởi các mạng lưới xuyên quốc gia, khai thác các dòng di cư toàn cầu, các chuỗi cung ứng xuyên biên giới, sử dụng công nghệ cao, khai thác lỗ hổng pháp lý và kinh tế để thực hiện hành vi mua bán người với quy mô ngày càng lớn, tinh vi và khó kiểm soát. Thông điệp chính của chiến dịch là:
Tăng cường vai trò của cơ quan thực thi pháp luật: áp dụng quy định nghiêm ngặt, điều tra chuyên sâu, hợp tác xuyên biên giới, truy vết dòng tiền và tận dụng công nghệ để triệt phá các đường dây mua bán người.
Đặt nạn nhân làm trung tâm: Hệ thống pháp luật cần đảm bảo rằng nạn nhân được bảo vệ, hỗ trợ và tiếp cận công lý một cách toàn diện. Đây là nguyên tắc xuyên suốt trong các hoạt động của chiến dịch năm nay.
Kêu gọi hành động toàn cầu: Mỗi quốc gia, tổ chức và cá nhân đều có vai trò trong việc chấm dứt bóc lột. Thông điệp “Hãy cùng hành động để chấm dứt bóc lột!” là lời kêu gọi mạnh mẽ hướng tới sự đoàn kết quốc tế của toàn cộng đồng và xã hội.
Nhân Ngày Thế giới phòng, chống mua bán người và Ngày toàn dân phòng, chống mua bán người của Việt Nam, xin bà chia sẻ thông điệp mà IOM muốn gửi gắm đến người dân Việt Nam?
Nhân dịp này IOM muốn gửi gắm đến người dân Việt Nam ba thông điệp sau:
Hãy cảnh giác, nhận diện và lên tiếng chống lại mua bán người: Mỗi người dân cần nâng cao nhận thức, cảnh giác trước các hình thức lừa đảo. Nếu bạn thấy lời hứa nào quá tốt, hãy dừng lại một giây và suy nghĩ: “liệu mình có bị lừa hay chăng?” Điều đó sẽ góp phần giúp bạn tránh các cạm bẫy của kẻ mua bán người. Đặc biệt, nếu bạn phát hiện hành vi mua bán người, xin hãy liên lạc đến Tổng đài điện thoại quốc gia phòng, chống mua bán người 111.
Đặt nạn nhân làm trung tâm, không để ai bị bỏ lại phía sau: IOM khẳng định cam kết hỗ trợ các nhóm yếu thế, đặc biệt là phụ nữ, trẻ em, người dân tộc thiểu số và người di cư trong tình trạng dễ bị tổn thương, được tiếp cận thông tin, dịch vụ hỗ trợ và cơ hội tái hòa nhập bền vững. Chúng tôi cũng cần các bạn lan tỏa những câu chuyện và những nỗ lực tái hòa nhập của những người di cư, giúp xóa bỏ các định kiến còn tồn tại về nạn nhân bị mua bán.
Hành động cùng nhau: IOM kêu gọi sự chung tay của toàn xã hội, từ chính quyền, tổ chức xã hội, doanh nghiệp đến từng cá nhân, để xây dựng một môi trường an toàn, công bằng và đẩy lùi nạn mua bán người.
Hãy chung tay hành động để chấm dứt mua bán người, bạn nhé!
Trân trọng cảm ơn bà!
 |
| Không gian triển lãm và trải nghiệm sáng tạo “Phát hiện dấu hiệu – Ngăn chặn tội ác”. (Nguồn: IOM) |
| Việt Nam đưa giải pháp cụ thể trong hợp tác phòng, chống tội phạm xuyên quốc gia Tham dự Hội nghị SOMTC 25, Việt Nam đã thể hiện rõ vai trò chủ động, trách nhiệm trong hợp tác phòng, chống tội phạm ... |
| Việt Nam tái khẳng định cam kết đối với Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế vì hoà bình, hợp tác, phát triển toàn cầu Ngày 26/6, tại trụ sở Liên hợp quốc ở New York, diễn ra phiên họp toàn thể của Đại hội đồng Liên hợp quốc kỷ ... |
| Việt Nam tái khẳng định cam kết mạnh mẽ với chương trình nghị sự của Liên hợp quốc Ngày 3/7, tại trụ sở Liên hợp quốc (LHQ) ở New York, Đại sứ Đỗ Hùng Việt, Trưởng Phái đoàn thường trực Việt Nam tại ... |
| Việt Nam cam kết ủng hộ mạnh mẽ chủ nghĩa đa phương, chương trình nghị sự 2030 vì phát triển bền vững Đại sứ Đỗ Hùng Việt đề xuất tăng cường quan hệ đối tác công - tư, thúc đẩy kinh doanh có trách nhiệm nhằm tăng ... |
| Đại diện Phái đoàn IOM đánh giá cao nỗ lực phối hợp liên ngành và hợp tác quốc tế của Việt Nam trong phòng, chống mua bán người Theo bà Mitsue Pembroke, Quyền Trưởng đại diện Phái đoàn Tổ chức di cư quốc tế (IOM) tại Việt Nam, sự tích cực, chủ động ... |
