Nhật thực toàn phần giúp chúng ta đo lường lịch sử cổ đại như thế nào?

Hoàng Trung Hiếu
Nhật thực toàn phần xảy ra theo một lịch trình đáng tin cậy mà chúng ta có thể tính toán trước từ lâu. Thông tin về nhật thực giúp các nhà nghiên cứu xác định niên đại của các sự kiện bí ẩn trong lịch sử cổ đại.
Theo dõi Baoquocte.vn trên
Nhật thực toàn phần giúp chúng ta đo lường lịch sử cổ đại như thế nào
Nhật thực toàn phần giúp các nhà khoa học nghiên cứu lịch sử cổ đại. (Ảnh minh họa. Nguồn: Space.com)

Vào năm 648 trước Công nguyên, nhà thơ Hy Lạp Archilochus đã viết về hiện tượng nhật thực rằng: “Không có gì đáng ngạc nhiên hơn nữa, không thể kỳ diệu hơn, giờ đây thần Zeus, người cha của các vị thần trên đỉnh Olympus, đã tạo ra màn đêm giữa ban ngày, che giấu ánh sáng của Mặt trời lấp lánh”.

Nhật thực toàn phần đã khiến con người mê mẩn và kính sợ nó trong nhiều thế kỷ. Ví dụ, đầu năm 585 trước Công nguyên, người Lydian và người Medes đang chiến đấu với nhau ở vùng đất là Thổ Nhĩ Kỳ ngày nay, thì có nhật thực toàn phần xuất hiện. Cả hai bên đều coi nhật thực là điềm báo chấm dứt chiến tranh, nên họ đã đồng ý đình chiến.

Ngày nay, chúng ta biết rằng, nhật thực toàn phần - giống như hiện tượng nhật thực sắp tới được dự báo xảy ra vào ngày 8/4 - là hiện tượng vũ trụ khi Mặt trăng đi vào khoảng cách giữa Trái đất và Mặt trời, tạm thời che khuất Mặt trời. Nhưng vào thời cổ đại, con người chưa biết nguyên nhân này.

Tuy nhiên, các dân tộc ở thời cổ đại đã lưu ý đến nhật thực toàn phần. Khắp nơi trên Trái đất, có rất nhiều câu chuyện thần thoại về ngày chuyển sang đêm hoặc Mặt trời bị tiêu diệt, và những ghi chép này đang mở ra một nhánh nghiên cứu mới - đó là khảo cổ học thiên văn.

Bộ môn khảo cổ học thiên văn sử dụng các ghi chép thiên văn để giúp xác định niên đại của những khoảnh khắc hoặc sự kiện quan trọng trong lịch sử. Trong tất cả các hiện tượng thiên văn, nhật thực toàn phần là một trong những thước đo tốt nhất vì chúng chỉ có thể nhìn thấy được ở một thời điểm và địa điểm nhất định .

Tin liên quan
Khám phá mới: Lõi Trái đất là một Khám phá mới: Lõi Trái đất là một 'hành tinh bên trong hành tinh'

Nhật thực toàn phần hiếm đến mức, ở một vị trí nhất định trên Trái đất chỉ có khả năng nhìn thấy hiện tượng này một lần trong mỗi 375 năm.

Việc tìm hiểu các tài liệu ghi chép cổ giúp các nhà nghiên cứu biết được chính xác ngày mà người cổ đại nhìn thấy nhật thực. Các manh mối bổ sung như thời điểm xảy ra nhật thực trong ngày (sáng, trưa hoặc tối), thời gian xảy ra trong năm (mùa) hoặc sự hiện diện của các hành tinh trên bầu trời cũng có thể giúp xác định chính xác ngày có nhật thực toàn phần.

Ví dụ, một ghi chép cổ về nhật thực toàn phần xảy ra gần lúc bình minh trong các văn bản cổ của Trung Quốc liên quan đến một vị vua nước Yên cổ đại đã giúp giới nghiên cứu xác định thời điểm trị vì của nhà vua này bắt đầu vào năm nào.

Những hồ sơ như thế đã và đang giúp cho các nhà khoa học xác định niên đại chính xác những sự kiện xảy ra trong thế giới cổ đại.

Google ra mắt Android O vào đúng ngày nhật thực toàn phần

Google ra mắt Android O vào đúng ngày nhật thực toàn phần

Sau khi có tên gọi, ngày ra mắt chính thức của hệ điều hành Android cũng đã được xác định.

Người Mỹ nóng lòng đón nhật thực toàn phần sau một thế kỷ

Người Mỹ nóng lòng đón nhật thực toàn phần sau một thế kỷ

Hàng triệu người Mỹ đang đổ xô tới các thành phố nằm trên đường đi của nhật thực vào ngày 21/8 để đón chờ sự ...

Mỹ thiệt hại gần 690 triệu USD do nhật thực

Mỹ thiệt hại gần 690 triệu USD do nhật thực

Trong ngày 21/8, trên toàn nước Mỹ sẽ diễn ra hiện tượng nhật thực toàn phần hy hữu, lần đầu tiên trên toàn nước Mỹ ...

Kỳ thú cảnh tượng Nam Cực chìm trong bóng tối bởi nhật thực toàn phần

Kỳ thú cảnh tượng Nam Cực chìm trong bóng tối bởi nhật thực toàn phần

Nhật thực toàn phần xảy ra ngày 4/12 đã khiến bầu trời mùa Hè tại Nam Cực chìm vào bóng tối. Chỉ một số ít ...

'Sao chổi Quỷ' hiện đang tiến gần đến Trái đất

'Sao chổi Quỷ' hiện đang tiến gần đến Trái đất

Trang sbs.com.au cho biết sau 71 năm, sao chổi có tên 12P/Pons-Brooks sẽ đi ngang qua Trái đất. Do sao chổi này rất sáng nên ...

(theo Live Science)

Đọc thêm

Thủ tướng Thái Lan ngồi vỉa hè ăn cơm hộp, lắng nghe người dân Hat Yai sau lũ

Thủ tướng Thái Lan ngồi vỉa hè ăn cơm hộp, lắng nghe người dân Hat Yai sau lũ

Thủ tướng Thái Lan kiêm Bộ trưởng Nội vụ Anutin Charnvirakul sáng nay, 6/12 có mặt tại thành phố Hat Yai, tỉnh Songkhla để thị sát thiệt hại.
Giá vàng hôm nay 7/12/2025 thiết lập mức đáy mới, lực đẩy lớn vẫn hỗ trợ xu hướng tăng, WGC dự báo về mức tăng tối đa 30% vào năm 2026

Giá vàng hôm nay 7/12/2025 thiết lập mức đáy mới, lực đẩy lớn vẫn hỗ trợ xu hướng tăng, WGC dự báo về mức tăng tối đa 30% vào năm 2026

Giá vàng hôm nay 7/12/2025 thiết lập mức đáy mới, lực đẩy lớn vẫn hỗ trợ xu hướng tăng nhưng khó đạt mức cao mới trong 2025, WGC dự báo ...
Bộ Quốc phòng, Bộ Công an và Bộ Ngoại giao ký Quy chế phối hợp công tác

Bộ Quốc phòng, Bộ Công an và Bộ Ngoại giao ký Quy chế phối hợp công tác

Chiều ngày 6/12, tại Trụ sở Bộ Công an đã diễn ra Lễ ký Quy chế phối hợp công tác giữa Bộ Quốc phòng, Bộ Công an và Bộ Ngoại ...
Việt Nam lập kỷ lục với hơn 19 triệu khách quốc tế trong 11 tháng đầu năm 2025

Việt Nam lập kỷ lục với hơn 19 triệu khách quốc tế trong 11 tháng đầu năm 2025

Trong 11 tháng đầu năm 2025, Việt Nam đã đón hơn 19,1 triệu lượt khách quốc tế, tăng 20,9% so với cùng kỳ năm trước, phá vỡ mọi kỷ lục ...
Thúc đẩy giao lưu Việt-Pháp trong lĩnh vực điện ảnh

Thúc đẩy giao lưu Việt-Pháp trong lĩnh vực điện ảnh

Tọa đàm với chủ đề “Điện ảnh Việt Nam và Pháp : Cơ hội hợp tác”, đã diễn ngày 4/12 tại Trung tâm Văn hoá Việt Nam tại Pháp, 19 ...
Áp thấp nhiệt đới sắp vào Biển Đông với tốc độ tăng nhanh

Áp thấp nhiệt đới sắp vào Biển Đông với tốc độ tăng nhanh

Một áp thấp nhiệt đới đang hoạt động gần miền Trung Philippines và dự kiến sẽ vào Biển Đông vào đêm 7-8/12.
Phép thử với G20

Phép thử với G20

Lần này tại Johannesburg, bất bình đẳng trong phát triển sẽ là phép thử với nỗ lực của G20.
Tổng thống Kazakhstan thăm Nga: Tìm thế đứng cân bằng

Tổng thống Kazakhstan thăm Nga: Tìm thế đứng cân bằng

Tổng thống Kazakhstan Kassym-Jomart Tokayev thăm Nga từ 11-12/11 nhằm củng cố quan hệ với láng giềng thân thiết, đồng thời là đồng minh chiến lược.
Hội nghị cấp cao ASEAN 47: Tạo dấu mốc với ASEAN

Hội nghị cấp cao ASEAN 47: Tạo dấu mốc với ASEAN

Hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 47 được kỳ vọng tạo dấu mốc phát triển mới cho khu vực.
Đau đầu với cam kết

Đau đầu với cam kết

Chi tiêu quốc phòng là các chủ đề chính tại Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng khối quân sự NATO đang diễn ra tại Brussels.
Thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và Hamas, bước ngoặt lịch sử hay khoảng lặng tạm thời

Thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và Hamas, bước ngoặt lịch sử hay khoảng lặng tạm thời

Tình hình Trung Đông đột biến. Israel và Hamas đồng ý thỏa thuận ngừng bắn, hướng tới chấm dứt xung đột kéo dài 2 năm.
Thử thách với ‘bà đầm thép’ Nhật Bản

Thử thách với ‘bà đầm thép’ Nhật Bản

Đưa Nhật Bản bước vào một kỷ nguyên mới đang thử thách 'bà đầm thép' Takaichi Sanae.
Gần một thập kỷ Brexit, nước Anh tụt hậu cả về thương mại và tăng trưởng

Gần một thập kỷ Brexit, nước Anh tụt hậu cả về thương mại và tăng trưởng

Ngày 3/12, tờ Euro News dẫn báo cáo của Decision Maker Panel về tình hình kinh tế của Anh sau một thập kỷ rời khỏi Liên minh châu Âu (EU).
Thấy gì qua mô hình quản lý di cư mới của Uzbekistan?

Thấy gì qua mô hình quản lý di cư mới của Uzbekistan?

Uzbekistan đang mở rộng chính sách di cư lao động theo quy định, đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng ở cả châu Âu và châu Á.
Nước Đức loay hoay vực dậy vị thế kinh tế đang 'rơi tự do'

Nước Đức loay hoay vực dậy vị thế kinh tế đang 'rơi tự do'

Đức đang trải qua cuộc khủng hoảng sâu sắc, khiến Berlin phải tìm kiếm giải pháp để vực dậy vị thế kinh tế vốn đang 'rơi tự do' này.
‘Sứ mệnh Genesis’: Bí mật cạnh tranh Mỹ-Trung trong lĩnh vực AI

‘Sứ mệnh Genesis’: Bí mật cạnh tranh Mỹ-Trung trong lĩnh vực AI

Việc Mỹ công bố 'Sứ mệnh Genesis' được đánh giá là hành động vén bức màn bí mật trong cạnh tranh Mỹ-Trung trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI).
Quan hệ với Mỹ 'căng như dây đàn', Nam Phi chuyển hướng đa dạng hóa thị trường, Trung Quốc nhanh tay 'chớp thời cơ'

Quan hệ với Mỹ 'căng như dây đàn', Nam Phi chuyển hướng đa dạng hóa thị trường, Trung Quốc nhanh tay 'chớp thời cơ'

Trung Quốc hưởng lợi đáng kể khi Nam Phi tìm cách đa dạng hóa thị trường và dần tách khỏi sự phụ thuộc vào thị trường Mỹ.
Thấy gì qua chuyến thăm Ấn Độ của Tổng thống Nga Vladimir Putin?

Thấy gì qua chuyến thăm Ấn Độ của Tổng thống Nga Vladimir Putin?

Theo nhận định của học giả Saima Afzal, chuyến thăm Ấn Độ của Tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ thu hút sự chú ý của phương Tây.
Phiên bản di động