TS. Cù Văn Trung: Miễn học phí tạo cơ hội và mở rộng cánh cửa tri thức

TS. Cù Văn Trung cho rằng, chính sách miễn học phí thúc đẩy sự công bằng trong cơ hội học tập. (Ảnh: NVCC)

Trong bối cảnh thế giới ngày càng phát triển, giáo dục luôn được xem là chìa khóa quan trọng nhất để mở ra tương lai tươi sáng cho mỗi cá nhân và cho cả xã hội. Tuy nhiên, trong một xã hội với nhiều thách thức như hiện nay, việc học không chỉ đụng phải vấn đề về chất lượng giáo dục mà còn phải đối mặt với vấn đề về chi phí.

Theo TS. Cù Văn Trung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và các vấn đề xã hội, chính sách miễn học phí không chỉ là một giải pháp kinh tế mà còn là biểu tượng của lòng nhân ái và sự quan tâm của Nhà nước đối với thế hệ trẻ.

Gieo mầm yêu thương

Thông tin Bộ Chính trị quyết định miễn toàn bộ học phí cho học sinh từ mầm non đến hết THPT công lập cả nước từ năm học 2025-2026. Quan điểm của ông về việc miễn học phí cho học sinh trong bối cảnh hiện nay? Đây được xem là một bước tiến lớn của ngành giáo dục nước ta?

Là một công dân, đồng thời là một phụ huynh có con trong độ tuổi đến trường, tôi thấy đây là quyết sách rất hợp lòng dân và đúng đắn. Việc miễn học phí là biểu hiện của sự quan tâm có tầm nhìn bao quát, chiều sâu trong việc tạo điều kiện công bằng cũng như khả năng tiếp cận các cơ hội đối với mọi nhóm thành phần và các tầng lớp nhân dân trong xã hội.

Đây là động thái nhận thêm được nhiều uy tín, cảm tình của nhân dân dành cho Đảng. Chúng ta đã có thời kỳ người dân từng được thụ hưởng như vậy. Những thập niên 60-70 của thế kỷ trước, không ít nhà cách mạng, cán bộ, quân nhân và người dân được Nhà nước bao cấp, miễn phí trong việc học tập.

Nhiều người sau này đạt được không ít thành tựu chính từ sự chu cấp, chăm lo có “chất lượng xã hội chủ nghĩa” như thế. Cuốn sách “Những năm tháng nhọc nhằn, những năm tháng nhớ thương” của nhà văn Ma Văn Kháng có những trang viết đề cập sự mang ơn Đảng, Nhà nước về tính ưu việt trong giáo dục của đất nước trong giai đoạn đó. Không ít người thế hệ ấy đã thành danh và không ngừng cống hiến cho đất nước.

Giờ đây, một lần nữa, người dân được thụ hưởng một quyết sách hợp lý, thấu tình là việc miễn học phí ngày càng khẳng định chắn chắc về bản chất của nhà nước ta là nhà nước của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân.

Theo ông, việc miễn học phí toàn bộ cho học sinh từ mầm non đến THPT công lập sẽ tác động như thế nào đến chất lượng giáo dục và sự phát triển của thế hệ trẻ ?

Việc miễn học phí giúp thầy cô và các em học sinh ở vùng sâu, vùng xa, nhiều nơi đang còn khó khăn bớt đi những lo toan, lo lắng, có thêm nhiều cơ hội để phát triển bản thân. Bảo đảm cơ hội và sự công bằng giữa các giai tầng, nhóm xã hội, giữa các vùng miền, mỗi công dân thì việc tạo ra sự bình đẳng trong tiếp cận giáo dục, học tập là nhiệm vụ lớn lao, cao cả và đầy trách nhiệm của một nhà nước đề cao tính nhân dân.

Khi thầy và trò không phải lo nghĩ về chuyện học phí, về "cơm áo gạo tiền" sẽ có thêm động lực. Cùng với những giải pháp khác như quy định mới về dạy thêm, học thêm, về vấn đề học tập suốt đời, miễn học phí sẽ góp phần cải cách môi trường giáo dục.

Ngoài ra, chính sách miễn học phí còn thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Nhà nước đối với thế hệ trẻ. Đó không chỉ đơn thuần là một giải pháp tài chính mà còn mang đậm giá trị nhân văn. Đó là sự sẻ chia, giúp đỡ những gia đình gặp khó khăn, đồng thời thể hiện lòng tin của Nhà nước vào tương lai của đất nước thông qua đầu tư cho giáo dục.

Một quốc gia muốn phát triển bền vững cần có một nền giáo dục mạnh mẽ, nơi mà mọi học sinh đều có cơ hội học tập và phát triển tối đa tiềm năng của mình. Chính sách miễn học phí là một thông điệp mạnh mẽ, cho thấy Nhà nước không chỉ coi giáo dục là một công cụ phát triển kinh tế mà còn là một phương tiện để bảo vệ quyền lợi của những thế hệ tương lai, giúp các em vươn lên trong cuộc sống.

Việc miễn học phí có tác động gì đối với khả năng tiếp cận giáo dục của học sinh ở các vùng sâu, vùng xa, đặc biệt là những gia đình khó khăn hay không, thưa ông?

Như chúng ta đã thấy, sự phát triển về kinh tế - xã hội ở nước ta chênh lệch giữa miền xuôi và miền núi, giữa thành thị và nông thôn, vẫn còn không ít hoàn cảnh khó khăn. Nhằm đảm bảo cơ hội và sự công bằng giữa các giai tầng, nhóm xã hội, giữa các vùng miền và mỗi công dân, việc tạo ra sự bình đẳng trong tiếp cận giáo dục, học tập là nhiệm vụ lớn lao, cao cả và đầy trách nhiệm của một nhà nước đề cao tính nhân dân.

Đặc biệt, chi phí học tập đang trở thành gánh nặng đối với nhiều gia đình, nhất là những gia đình có hoàn cảnh khó khăn. Trong khi đó, mục tiêu của giáo dục là tạo ra cơ hội công bằng cho mọi học sinh.

Chính sách miễn học phí vì thế trở thành một giải pháp thiết thực, giúp giảm bớt gánh nặng tài chính cho phụ huynh và học sinh. Điều này không chỉ tạo điều kiện cho các em có thể tiếp cận được nền giáo dục chất lượng mà còn là yếu tố thúc đẩy sự công bằng trong cơ hội học tập.

Tôi cho rằng, khi mọi học sinh, dù ở bất kỳ vùng miền hay hoàn cảnh nào, đều có thể tiếp cận được với giáo dục, thì tương lai của đất nước sẽ trở nên xán lạn hơn, khi tài năng và khát vọng của thế hệ trẻ không bị rào cản kinh tế cản trở.

Chỉ khi mỗi chủ thể trong xã hội được tiếp nền cận giáo dục không giới hạn, không phải chi trả trong những năm đầu đời và tới cấp phổ thống thì chính là chúng ta đang hướng tới một xã hội của sự ổn định, của sự bền vững. Chính sách này khiến tâm lý con người không bị xáo động, bất an trước bối cảnh kinh tế thị trường đang rất cạnh tranh hiện nay, để “không ai bị bỏ lại phía sau”.

Cuối cùng, chính sách miễn học phí cũng là mong muốn, khát khao lúc sinh thời của Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu về việc tất cả người dân ai cũng được học hành, ai cũng có cơm no, áo mặc.

Miễn học phí còn khiến cho nền giáo dục được khích lệ và gieo mầm yêu thương. (Ảnh: Hải Nguyễn)

Theo ông, việc miễn học phí có thể giúp giảm bớt áp lực tài chính cho phụ huynh, nhưng liệu có đảm bảo được chất lượng giáo dục không, đặc biệt trong bối cảnh các trường công lập hiện nay đang đối mặt với nhiều thách thức về cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên?

Chất lượng giáo dục phụ thuộc vào nhiều yếu tố, chẳng hạn như chương trình trong sách giáo khoa, đội ngũ giáo viên đã qua đào tạo, cơ sở vật chất của nhà trường và năng lực tiếp cận của từng học sinh cũng như xuất phát điểm về hoàn cảnh của mỗi vùng miền, địa phương. Việc miễn giảm học phí đã đề cập mang ý nghĩa tích cực.

Ở khía cạnh nào đó, chính sách này còn khiến cho nền giáo dục được khích lệ, gieo mầm yêu thương. Bởi một chính sách vì con người, trong môi trường “trồng người” không có lý do gì không gieo thêm những hạt giống tốt, mầm chồi khỏe mạnh và sâu xa hơn là niềm tin yêu về chế độ, về đất nước.

Để mỗi học sinh được thụ hưởng giá trị tri thức

Ông có thể đánh giá tác động của chính sách miễn học phí đối với sự công bằng trong giáo dục, đặc biệt là giữa các khu vực thành thị và nông thôn?

Tôi cảm nhận được sự vui mừng của đông đảo người dân, đặc biệt là những người nông dân, công nhân trên khắp mọi miền của Tổ quốc. Có thể số tiền được miễn giảm học phí đối với những người dân thành thị như thế là không nhiều nhưng với những gia đình khó khăn thì việc miễn học phí có ý nghĩa rất tích cực.

Nhiều gia đình đông con, các cháu mồ côi và đồng bào ta ở vùng sâu, vùng xa quyết tâm hơn nữa để con em được đến trường, để theo đuổi con chữ. Nếu tính toán về mặt vĩ mô để đưa tới một quyết sách thế này thì chúng ta cũng thấy rất cảm phục Đảng và Nhà nước ta.

Có thể với từng cá thể là ít, những với toàn bộ đất nước, thì số lượng học sinh ở 4 cấp như vậy thì việc cân đối ngân sách cũng không nhỏ, làm sao cho hợp lý. Vì vậy, tác động của nó là rất rộng lớn, rất có giá trị và mang tính nhân văn sâu sắc.

Giáo dục không chỉ là con đường để có được một công việc ổn định, mà còn là nền tảng giúp mỗi cá nhân phát triển nhân cách, kỹ năng sống và khả năng tư duy độc lập.

Chính sách miễn học phí mở ra cánh cửa tri thức cho mọi học sinh, từ đó tạo ra sự bình đẳng trong cơ hội học tập. Khi không còn nỗi lo về chi phí, học sinh có thể tập trung hơn vào việc học, nghiên cứu và sáng tạo.

Đặc biệt, trong thời đại hiện nay, khi công nghệ và khoa học ngày càng phát triển, giáo dục không chỉ đơn thuần là việc tiếp thu kiến thức mà còn là việc phát triển kỹ năng tư duy, sáng tạo và khả năng làm việc nhóm. Những kiến thức này sẽ là hành trang quan trọng giúp các em đối mặt với những thách thức không chỉ trong học tập mà còn trong cuộc sống.

Trong dài hạn, chính sách miễn học phí sẽ tác động thế nào đến sự phát triển của nền giáo dục quốc gia?

Về mặt dài hạn, chúng ta tạo ra được những thế hệ trẻ giỏi giang, bản lĩnh và tử tế. Và mối quan hệ giữa nhân dân và Đảng ngày càng thêm sâu sắc. Tôi cho rằng, sự phát triển của nền giáo dục trong tương lai cũng chính là sự phát triển của đất nước.

Tiến hành đồng bộ và kịp thời các giải pháp về chất lượng của đội ngũ giáo viện, của chương trình đạo tạo và đầu tư trường lớp cho học sinh, nền giáo dục của chúng ta sẽ sớm đạt được nhiều thành tựu xứng đáng trong tương lai.

Vì thế, chính sách miễn học phí là một biểu hiện rõ rệt của giá trị nhân văn sâu sắc trong hệ thống giáo dục của chúng ta. Nó không chỉ giảm bớt gánh nặng tài chính cho gia đình học sinh mà còn thể hiện lòng nhân ái, sự sẻ chia và niềm tin vào tương lai của đất nước. Thông qua đó, Nhà nước đã khẳng định tầm quan trọng của giáo dục, đồng thời mở ra một tương lai công bằng hơn, nơi mà mỗi học sinh đều có thể tiếp cận và thụ hưởng những giá trị của tri thức.

Xin cảm ơn ông!